lãnh đạo khởi nghĩa hương khê là ai

By Admin 23/08/2023 0

Phan Đình Phùng, thủ lĩnh Khởi nghĩa Hương Khê.

Khởi nghĩa Hương Khê (1885 - 1896) là đỉnh điểm của trào lưu Cần vương vãi, và thất bại của việc làm này đã và đang khắc ghi sự kết thúc giục sứ mệnh chỉ huy 10 năm chống thực dân Pháp của đẳng cấp sĩ phu phong con kiến nước Việt Nam.

Bạn đang xem: lãnh đạo khởi nghĩa hương khê là ai

Lãnh đạo chủ yếu của khởi tức là Đình nguyên vẹn tiến sỹ Phan Đình Phùng (1847 - 1895), và một tập sự tâm đầu ý hợp của ông là tướng mạo Cao Thắng (1864 - 1893)[1].

Giới thiệu sơ lược[sửa | sửa mã nguồn]

Tập hiệp lực lượng[sửa | sửa mã nguồn]

Sau khi vua Hàm Nghi ban chiếu Cần Vương (tháng 7 năm 1885), ở tỉnh Hà Tĩnh và Nghệ An vẫn bùng phát nhiều trào lưu đấu giành vũ trang. Cuộc khởi nghĩa thứ nhất là của Lê Ninh ở Trung Lễ (Đức Trung, Đức Thọ), tiếp sau đó theo lần lượt là:

  • Khởi nghĩa của Cao Thắng, Cao Nữu ở Hàm Lại, Sơn Lễ (Hương Sơn, Hà Tĩnh).
  • Khởi nghĩa của Nguyễn Trạch và Nguyễn Chanh ở Can Lộc (Hà Tĩnh).
  • Khởi nghĩa của Ngô Quảng[2] và Hà Văn Mỹ ở Nghi Xuân (Hà Tĩnh).
  • Khởi nghĩa của Nguyễn Hữu Thuận ở Thạch Hà (Hà Tĩnh).
  • Khởi nghĩa của Nguyễn Xuân Ôn và Lê Doãn Nhạ ở Nghệ An, v.v...

Trên hạ tầng những cuộc khởi nghĩa cơ, sau thời điểm được vua Hàm Nghi và đại tướng mạo Tôn Thất Thuyết phó nhiệm vụ tổ chức triển khai trào lưu kháng Pháp ở tỉnh Hà Tĩnh (tháng 10 năm 1885), Phan Đình Phùng vẫn tổ chức tụ tập, trở nên tân tiến trở thành một trào lưu đem quy tế bào to lớn, bên dưới sự chỉ huy thống nhất là ông.

Địa bàn hoạt động[sửa | sửa mã nguồn]

Địa bàn sinh hoạt của nghĩa binh bao hàm tư tỉnh: Thanh Hóa, Nghệ An, tỉnh Hà Tĩnh, Quảng Bình; với địa phận đó là Hương Khê (Hà Tĩnh), tồn bên trên xuyên suốt 10 năm liên tiếp.

Ở tư tỉnh này, Phan Đình Phùng vẫn phân tách địa phận trở thành 15 quân loại, đôi khi phụ thuộc vị trí rừng núi xung yếu, ông cho tới thiết kế lực lượng và hạ tầng pk chủ yếu nằm tại nhị thị xã Hương Sơn và Hương Khê (Hà Tĩnh). Theo sử liệu[3] thì Phan Đình Phùng vẫn cho tới thiết kế tư địa thế căn cứ rộng lớn, cơ là:

  • Căn cứ Cồn Chùa ở xã Sơn Lâm (Hương Sơn, Hà Tĩnh), án ngữ lối quý phái Nghệ An. Đây là điểm dự trữ thực phẩm và rèn đúc vũ trang.
  • Căn cứ Thượng Bồng-Hạ Bồng ở tây-nam Đức Thọ (Hà Tĩnh) phụ thuộc vị trí của sông Ngàn Sâu và Ngàn Trươi. Dường như, Phan Đình Phùng còn cho tới lập điểm trên đây khối hệ thống hào lũy, vọng gác trại, kho lộc, bến bãi tập dượt,...Đây là 1 địa thế căn cứ rộng lớn vô buổi đầu kháng chiến của nghĩa binh Hương Khê.
  • Căn cứ Trùng Khê-Trí Khê nằm tại nhị xã Hương Ninh - Hương Thọ nằm trong thị xã Hương Khê. Đây là địa thế căn cứ dự bị, đem lối quý phái Lào, chống khi bị quân Pháp vây hãm.
  • Căn cứ Vụ Quang ở phía tây Hương Khê. Nơi trên đây đem địa hình hiểm trở, tựa sống lưng vô mặt hàng Trường Sơn. Từ trên đây, nghĩa binh rất có thể theo dõi lối núi vô Quảng Bình, Quảng Trị, đi ra Nghệ An, Thanh Hóa hoặc theo dõi lối sông trở xuống những vùng đồng bởi vì hoặc khi quan trọng rất có thể lánh quý phái Lào.

Tổ chức[sửa | sửa mã nguồn]

Theo canh ty Phan Đình Phùng, đem những trí thức như tiến sỹ Phan Trọng Mưu, CN Phan Quảng Cư, ấm áp Ninh (Lê Ninh),...và thật nhiều lãnh đạo xuất thân mật kể từ dân chúng làm việc nghèo nàn gian khổ như Cao Thắng, Nguyễn Chanh, Nguyễn Trạch, Lê Văn Tạc, Phan Đình Can, Phan Đình Phong, Nguyễn Mục, Phan tì Niên,...

Về tổ chức triển khai lực lượng, nghĩa binh được tạo thành 15 quân thứ: tỉnh Hà Tĩnh đem 10, Nghệ An đem 2, Quảng Bình đem 2, và Thanh Hóa có một. Các quân loại được thiết kế bên trên những hạ tầng đơn vị chức năng hành chủ yếu, thông thường là thị xã, đem là xã, và lấy thương hiệu điểm cơ nhằm gọi. Liệt kê đi ra như sau:

  1. Khê loại ở thị xã Hương Khê (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Nguyễn Thoại.
  2. Can loại ở thị xã Can Lộc (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Nguyễn Chanh và Nguyễn Trạch.
  3. Lai loại ở tổng Lai Thạch nằm trong Can Lộc (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Phan Đình Nghinh.
  4. Hương loại ở thị xã Hương Sơn (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Nguyễn Huy Giao.
  5. Nghi loại ở thị xã Nghi Xuân (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Ngô Quảng và Hà Văn Mỹ.
  6. Cẩm loại ở thị xã Cẩm Xuyên (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Hoàng tì Xuyên.
  7. Thạch loại ở thị xã Thạch Hà (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Võ Phát.
  8. Diệm loại ở làng mạc Tình Diệm nằm trong thị xã Hương Sơn (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Cao Đạt.
  9. Lễ Thứ ở làng mạc Trung Lễ, nằm trong thị xã Đức Thọ (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Nguyễn Cấp.
  10. Kỳ loại ở thị xã Kỳ Anh (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Võ Phát.
  11. Anh loại ở thị xã Anh Sơn (Nghệ An), lãnh đạo là Nguyễn Mậu.
  12. Diễn loại ở thị xã Diễn Châu (Nghệ An), lãnh đạo là Lê Trọng Vinh.
  13. Thanh loại ở Thanh Hóa, lãnh đạo là Cầm tì Thước.
  14. Bình loại ở Quảng Bình, lãnh đạo là Nguyễn Thụ.
  15. Lệ loại ở thị xã Lệ Thủy (Quảng Bình), lãnh đạo là Nguyễn Tắc.

Mỗi quân loại đem kể từ 100 cho tới 500 quân, hàng đầu là người dân có năng lượng và đáng tin tưởng. Nghĩa quân đem phục trang và một loại kiểu như nhau.

Vũ khí của nghĩa binh, ngoài ra loại thường thì, chúng ta còn tồn tại khoảng chừng 500 trăm khẩu pháo tự động chế (kiểu súng Pháp năm 1874) và thật nhiều súng hỏa mai[4].

Phần thực phẩm và của nả đa phần là nhờ dân chúng góp sức.

Cách chiến đấu[sửa | sửa mã nguồn]

Nghĩa quân Hương Khê phụ thuộc vị trí núi rừng hiểm trở với khối hệ thống công sự nhằng nhịt nhằm tổ chức cuộc chiến tranh du kích. Nghĩa quân luôn luôn phân nghiền sinh hoạt, tấn công quân Pháp bởi vì nhiều kiểu dáng, như: công vọng gác, ngăn lối tiếp tế, người sử dụng cạm bẫy, và dụ đối phương ra phía bên ngoài vọng gác nhằm khử chúng ta...[5]

Diễn biến[sửa | sửa mã nguồn]

Khởi nghĩa Hương Khê rất có thể chia thành nhị tiến trình chính:

Ban Đầu (1885 - 1888)[sửa | sửa mã nguồn]

Đây là tiến trình sẵn sàng, thiết kế lực lượng và hạ tầng pk. Sau một vài ba trận tập dượt kích và chống càn ko hiệu suất cao, Phan Đình Phùng cho tới quân rút về làng mạc Phùng Công (Hương Sơn), rồi lại rút lên rừng núi tấn công du kích.

Đầu năm 1887, thấy tiềm năng nghĩa binh Hương Khê quá giảm sút, Phan Đình Phùng phó quyền lãnh đạo cho tới Cao Thắng nhằm đi ra Bắc cho tới những tỉnh Sơn Tây, Thành Phố Hải Dương, TP Bắc Ninh,...mò mẫm sự tương hỗ và kết hấp thụ quân team.

Ở lại tỉnh Hà Tĩnh, Cao Thắng với mọi lãnh đạo khác ví như Cao Nữu, Cao Đạt, Nguyễn Niên,...rước quân cho tới làng mạc Lê Động (Hương Sơn) nhằm tổ chức triển khai lại lực lượng, luyện quân, thiết kế khối hệ thống vọng gác lũy[6], rèn đúc vũ trang,...

Xem thêm: vận tốc góc

Về sau (1889 - 1896)[sửa | sửa mã nguồn]

Cuối mon 9 năm 1889, Phan Đình Phùng kể từ Bắc Kỳ quay trở lại tỉnh Hà Tĩnh. Nhờ Cao Thắng và những lãnh đạo không giống, nhưng mà lực lượng thời điểm hiện tại vẫn có tầm khoảng ngàn chiến sĩ và 500 khẩu pháo tốt[7]. Nhận thấy vô công tác làm việc sẵn sàng, từng mặt mũi đều đã tương đối, Phan Đình Phùng bèn cho tới không ngừng mở rộng địa phận sinh hoạt đi ra từng tư tỉnh là Thanh Hóa, Nghệ An, tỉnh Hà Tĩnh và Quảng Bình; thực hiện cản ngăn con phố di chuyển Bắc-Nam và việc làm kiêm tính nước Việt của quân Pháp.

Đối phó lại, thực dân Pháp cho tới sắp xếp nhiều vọng gác lẻ ở những điểm nhằm phong lan từng chống và kìm nén sinh hoạt của nghĩa binh. Riêng ở Hương Khê, đối phương vẫn cho tới lập cho tới đôi mươi vọng gác, từng vọng gác có tầm khoảng 30 chiến sĩ đóng góp lưu giữ [8].

Trong trong thời hạn kể từ 1889 cho tới 1892, nghĩa binh tư tỉnh bên trên vẫn kết hợp và sinh hoạt mạnh bên trên một vùng to lớn bao hàm Diễn Châu, Yên Thành, Thanh Chương, Nghi Lộc,...nhằm tấn công trả và quấy rối quân Pháp. Theo sách Việt sử tân biên[9], thì nghĩa binh vẫn tổ chức triển khai được 28 trận rộng lớn nhỏ vô tiến trình này, nhằm tập dượt kích và chống càn quét tước, như là:

  • Trận chống càn ở Cồn Chùa và Khe Đen vì thế Đề Niên (Phan tì Niên) lãnh đạo vào trong ngày 1 mon 9 năm 1889.
  • Trận tiến công vọng gác Dương Liễu vào trong ngày 15 và 16 mon 12 năm 1889.
  • Trận tiến công thị xã lỵ Hương Sơn vô thời điểm cuối tháng 12 năm 1889.
  • Trận chống càn ở La Sơn và Thường Sơn vì thế Đề Thăng và Phan Trọng Mưu lãnh đạo vô mon 3 năm 1890.
  • Trận phục kích tấn công ngăn quân Pháp bên trên làng mạc Hốt (Phú Lộc, Can Lộc) vì thế Đốc Chanh (Nguyễn Chanh) và Đốc Trạch (Nguyễn Trạch) lãnh đạo vô tháng bốn năm 1890.
  • Trận Trường Lưu (Can Lộc) vô tối 26 rạng 27 mon 5 năm 1890. Đến tối 31 mon này, vọng gác Trường Lưu còn bị nghĩa binh tấn công lần tiếp nữa, rồi tiếp theo sau là tấn công vọng gác Hương Sơn, v.v...

Sau nhiều trận bại nhức, Tính từ lúc đầu xuân năm mới 1892 trở chuồn, thực dân Pháp cho tới hé nhiều cuộc càn quét tước, vô số ấy đáng chú ý là trận càn rộng lớn vô quần thể Hói Trùng và Ngàn Sâu, là địa thế căn cứ của Cao Thắng, vô thời điểm đầu tháng 8 năm 1892.

Để ứng phó với quân Pháp, Phan Đình Phùng sắp xếp một lực lượng chống trả bên trên vị trí, một group không giống chuồn sinh hoạt ở hâu phương sống lưng đối phương, buộc chúng ta nên rút về vì như thế ngại bị tấn công hậu tập. Trong khoảng chừng thời hạn này, vẫn xẩy ra nhiều trận giao đấu, đáng chú ý là trận:

  • Ngày 7 mon 3 năm 1892, nghĩa binh Hương Khê tiến bộ tấn công vọng gác Trung Lễ. Sau cơ, tì hộ Thuận (Nguyễn Hữu Thuận) còn tiến bộ tấn công thị xã Thạch Hà, bắt được viên tri thị xã. Còn Cao Thắng thì cho tới quân fake thực hiện chiến sĩ khố xanh xao bắt sinh sống được Tuần phủ Đinh Nho Quang.
  • Đêm 23 mon 8 năm 1892, nghĩa binh Hương Khê vì thế tì hộ Thuận (Nguyễn Hữu Thuận) lãnh đạo vẫn táo tợn tập dượt kích vô tỉnh lỵ tỉnh Hà Tĩnh, đập được ngôi nhà lao và hóa giải rộng lớn 70 nghĩa binh bị tù đày.

Thấy nghĩa binh Hương Khê càng ngày càng vững mạnh, quân Pháp một phía tăng mạnh càn quét tước, thu hẹp phạm vi sinh hoạt của quân, mặt mũi không giống mò mẫm cơ hội rời đứt liên hệ Một trong những quân loại, và thân mật nghĩa binh với dân chúng.

Để đập thế bị vây hãm và không ngừng mở rộng địa phận sinh hoạt, được Phan Đình Phùng đồng ý, mon 11 năm 1893[10], Cao Thắng đem khoảng chừng một ngàn quân kể từ Ngàn Trươi hé trận tiến công rộng lớn vô tỉnh lỵ Nghệ An. Trên lối tiến quân, nhiều vọng gác trại đối phương bị đập vứt. Nhưng trận tiến công vọng gác Nu ở Thanh Chương (một thị xã miền núi nằm tại phía tây-nam nằm trong tỉnh Nghệ An), Cao Thắng bị thương nặng trĩu rồi quyết tử khi 29 tuổi hạc, thực hiện tổn thất rộng lớn cho tới nghĩa binh Hương Khê.

Lợi dụng thời cơ nghĩa binh bị mất mặt người hàng đầu tài xuất sắc, quân Pháp gia tăng binh sĩ rồi siết chặt vòng vây. Nghĩa quân Hương Khê nỗ lực tấn công trả những cuộc vây quét tước, tuy nhiên quyền năng của lực lượng càng ngày càng sút giảm.

Khoảng thời điểm cuối năm này (1893), Phan Đình Phùng cho những người cho tới vây ngôi nhà Trương Quang Ngọc ở làng mạc Thanh Lang, nằm trong thị xã Tuyên Hóa, chém lấy đầu ông này nhằm báo thù hằn cho tới việc ông bắt vua Hàm Nghi phó cho tới quân Pháp [11]

Ngày 31 mon 3 năm 1894, tì hộ Thuân lại đem quân tập dượt kích vô tỉnh lỵ tỉnh Hà Tĩnh lần tiếp nữa, tuy nhiên tiếp sau đó nên thoái lui về cố thủ bên trên núi Quạt và núi Vụ Quang nằm trong Hương Khê (nay nằm trong thị xã Vụ Quang).

Khoảng mon 10 (âm lịch) năm Giáp Ngọ (1894), một đại thần thân mật Pháp là Hoàng Cao Khải hợp tác vô việc khuyến dụ Phan Đình Phùng và nghĩa binh của ông.

Năm 1895, thực dân Pháp điều võ quan tiền thân mật Pháp là Nguyễn Thân cho tới phối phù hợp với công sứ Nghệ An là Duvillier rước tía ngàn quân chuồn đàn áp cuộc khởi nghĩa Hương Khê. Quân nòng cốt của Phan Đình Phùng bị đối phương bịt lối tiếp vận, nên vũ trang, thực phẩm, quân số thảy đều thiếu thốn thốn, khó khăn bù đấp. Mỗi thứ tự đối phương tiến công, nghĩa binh chỉ rất có thể chạy xung quanh kể từ núi Quạt rồi quay trở lại núi Vụ Quang, và ko thể ở đâu lâu quá tía ngày[12].

Ngày 17 mon 10 năm 1894, Phan Đình Phùng vẫn tập dượt hiệp lực lượng, tấn công thắng một trận rộng lớn, đối phương mất quá nhiều vũ trang và bị làm thịt bị tiêu diệt thật nhiều. Khởi đầu, ông cho tới quân lên tận mối cung cấp sông chặt cây đóng góp đập ngăn nước lại, đôi khi sẵn sàng sẵn nhiều khúc mộc rộng lớn. Khi quân Pháp và quân triều cho tới thân mật loại sông, thì ông cho tới đập đập bên trên mối cung cấp, và tuôn cây xuống. Đối phương phần bị nước cuốn, phần bị cây nhẩy vào người, lại bị nghĩa binh ở nhị mặt mũi bờ xông đi ra tấn công nên bị thương vong thật nhiều. Theo ngôi nhà sử học tập Phạm Văn Sơn thì sau trận này, phía Pháp ngoài số quân trang và đạn dược bị mất mặt đuối, còn tồn tại tía sĩ quan tiền và bên trên trăm chiến sĩ bị chi phí khử [13].

Đây là trận thắng sau cuối, vì như thế sát tía ngàn quân vì thế Nguyễn Thân đứng đầu càng ngày càng xiết chặt vòng vây.

Trong một trận giao đấu khốc liệt, Phan Đình Phùng bị thương nặng trĩu, rồi quyết tử vào trong ngày 28 mon 12 năm 1895[14]. Mười nhị ngày sau thời điểm thủ lĩnh Phan Đình Phùng mất mặt, Nguyễn Thân mới mẻ cho tới được địa thế căn cứ Vụ Quang. Sau cơ, Nguyễn Thân cho tới quật mồ Phan Đình Phùng ở chân núi Quạt, sụp dầu nhen nhóm cho tới xương thịt ông cháy trở thành tro, rồi trộn vô dung dịch súng phun xuống sông La[15].

Sang đầu xuân năm mới 1896, một vài lãnh đạo theo lần lượt mất mặt vì như thế ở lâu điểm rừng sâu sắc nước độc, một vài bị tử trận hoặc bị tóm gọn rồi bị làm thịt [16], một vài không giống thì rút qua chuyện Xiêm La[17] hoặc đi ra mặt hàng...Khởi nghĩa Hương Khê cho tới trên đây kết thúc giục.

Nhận xét[sửa | sửa mã nguồn]

Khởi nghĩa Hương Khê là đỉnh tối đa của trào lưu Cần vương vãi vào cuối thế kỷ 19, kéo dãn dài xuyên suốt 10 năm, đem quy tế bào to lớn, đem tổ chức triển khai kha khá ngặt nghèo, lập được không ít chiến công và thực hiện cho tới quân Pháp tổn thất áp lực. Cuộc khởi nghĩa vẫn kêu gọi mà đến mức cao phỏng sự cỗ vũ và tiềm năng to tướng rộng lớn của dân chúng (người Kinh và người Thượng, của tất cả đồng bởi vì và miền núi). Về quân sự chiến lược, nghĩa binh vẫn dữ thế chủ động dùng những cách thức tác chiến hoạt bát, phát minh, tạo thành một loạt được súng ngôi trường khuôn Pháp nhằm cường điệu hóa chuẩn bị.

Về lực lượng, quân số của 15 quân loại nằm trong lại thậm chí còn còn đông đúc rộng lớn quân triều đình khi đối đầu với Pháp, tuy nhiên sau cuối vẫn thất bại. Khởi nghĩa Hương Khê thất bại vì thế nhiều nguyên vẹn nhân, đa phần là vì nghĩa binh chưa chắc chắn links, tập dượt hiệp lực lượng, trở nên tân tiến trở thành trào lưu cả nước. Vì bị xa lánh vô vùng rừng núi 4 tỉnh trung bộ, phục vụ hầu cần hết sạch khiến cho nghĩa binh hao sút và mất mặt tổ chức triển khai. Đó cũng đó là những giới hạn của thời đại, của thành phần chỉ huy trào lưu Cần vương vãi thưa chung[18].Ngày 27-12-1895, cuộc khởi nghĩa được lưu giữ thêm 1 thời hạn rồi tan tung.

Xem thêm: cl + naoh

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

  • Cần Vương
  • Phan Đình Phùng
  • Cao Thắng

Sách tham lam khảo[sửa | sửa mã nguồn]

  • Trần Trọng Kim, Việt Nam sử lược. Nhà xuất bạn dạng Tân Việt, Thành Phố Sài Gòn, 1968.
  • Phạm Văn Sơn, Việt sử tân biên (quyển 5, tập dượt Trung). Tác fake tự động xuất bạn dạng, Thành Phố Sài Gòn. 1963.
  • Đinh Xuân Lâm-Nguyễn Văn Khánh-Nguyễn Đình Lễ, Đại cương lịch sử hào hùng Việt Nam (tập 2). Nhà xuất bạn dạng giáo dục và đào tạo, 2006.
  • Hoàng Văn Lân-Ngô Thị Chính, Lịch sử Việt Nam [1858-cuối XIX], quyển 3, tập dượt 1, phần 1. Nhà xuất bạn dạng giáo dục và đào tạo, 1979.
  • Nhiều người sáng tác (Phan Ngọc Liên ngôi nhà biên). Lịch sử 11 (nâng cao). Nhà xuất bạn dạng giáo dục và đào tạo, 2007.
  • Trịnh Vân Thanh, Thành ngữ kỳ tích danh nhân kể từ điển (quyển 2), Thành Phố Sài Gòn, 1966,.
  • Nhóm Nhân văn Trẻ, Hỏi đáp lịch sử hào hùng Việt Nam (tập 4). Nhà xuất bạn dạng Trẻ, 2007.

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

  1. ^ Theo Hỏi đáp lịch sử hào hùng Việt Nam (tập 4), tr. 296.
  2. ^ Ngô Quảng (1858 - 1928), hiệu: Thần Sơn, người làng mạc Tam Đa, xã Nghi Hưng, thị xã Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An. Ông nhập cuộc trào lưu Cần vương vãi, là cỗ tướng mạo của thủ lĩnh Phan Đình Phùng, được cử thực hiện lãnh đạo quân loại Nghi Xuân (Hà Tĩnh) cùng theo với Hà Văn Mỹ. Sau khi khởi nghĩa Hương Khê bị quân Pháp tấn công dẹp, Ngô Quảng nhập cuộc Duy Tân hội và quý phái Trung Quốc. Năm 1908, ông về nước, thiết kế địa thế căn cứ Bồ Lư ở Thanh Chương. Bị đàn áp, ông nằm trong mái ấm gia đình trốn quý phái Thái Lan, thực hiện hạ tầng đem thanh niên nước Việt Nam quý phái Trung Quốc sinh hoạt. Ông mất mặt bên trên Thái Lan năm 1928. Nguồn: [1].
  3. ^ Đại cương lịch sử hào hùng Việt Nam (tập 2), tr. 81.
  4. ^ Theo Phạm Văn Sơn thì chỉ vô buổi đầu của cuộc khởi nghĩa, Cao Thắng vẫn rèn đúc được khoảng chừng 200 súng hỏa mai (Việt sử tân biên, sách vẫn dẫn, tr. 147).
  5. ^ Theo Đại cương lịch sử hào hùng Việt Nam (tập 2), tr. 83.
  6. ^ Cao Thắng vẫn cho tới thiết kế một khối hệ thống vọng gác lũy tựa sống lưng vô mặt hàng Thiên Nhẫn và Giăng Màn, vây kín tía phía Bắc, Tây, Nam, sẵn sàng ứng cứu vãn lẫn nhau một cơ hội nhanh gọn lẹ. Dường như, ở trên đây còn tồn tại lỗi thoát quý phái Lào, đem lối quý phái Nghệ An, vô Quảng Bình, xuống những vùng nằm trong tỉnh Hà Tĩnh. Quân Pháp tiến bộ vô trên đây chỉ tồn tại một con phố độc đạo là Quốc lộ 8. Chính vì vậy nhưng mà những địa thế căn cứ này vẫn tại vị cho tới ngày sau cuối của cuộc khởi nghĩa (1896). Xem cụ thể ở đây: [2] Lưu trữ 2010-11-20 bên trên Wayback Machine.
  7. ^ Súng này vì thế Cao Thắng sản xuất theo phong cách súng năm 1874 của Pháp (Việt sử tân biên, sách vẫn dẫn, tr. 147). Tuy nhiên "vì nòng súng ko xẻ rãnh, cho nên vì vậy đạn ko ra đi được" (lời của đại úy Charles Gosselin. Việt Nam sử lược trích dẫn lại, tr. 566).
  8. ^ Theo Việt sử tân biên, sách vẫn dẫn, tr. 150.
  9. ^ Việt sử tân biên, sách vẫn dẫn, đề mục Cuộc khởi nghĩa Hương Khê.
  10. ^ Chép theo dõi Lịch sử 11 (nâng cao, tr. 256).
  11. ^ Việt Nam sử lược, tr. 568.
  12. ^ Việt sử tân biên, sách vẫn dẫn, tr. 166.
  13. ^ Kể theo dõi Việt sử tân biên, sách vẫn dẫn, tr. 164-165.
  14. ^ Sách Lịch sử Nghệ Tĩnh cho tới biết: Trước trên đây, thực dân Pháp tung tin tưởng Phan Đình Phùng mất mặt vì như thế dịch kiết lỵ, tuy nhiên địa thế căn cứ theo dõi bức công năng lượng điện của Khâm sứ Trung Kỳ gửi Toàn quyền Đông Dương, thì ông vẫn quyết tử gan góc (dẫn theo dõi Đại cương lịch sử hào hùng Việt Nam, tập dượt 2, tr. 84.
  15. ^ Chép theo dõi Lịch sử 11 (nâng cao, tr.257). Trần Trọng Kim thì chép như sau: Có người bảo rằng việc ấy tuy rằng Nguyễn Thân trước ấn định thế, tuy nhiên sau lại cho tới rước chôn (tr. 568). tin tức thêm: Nhờ tấn công dẹp được cuộc khởi nghĩa này nhưng mà Nguyễn Thân được thăng chức Phụ chủ yếu thay cho cho tới Nguyễn Trọng Hợp về hưu và được cơ quan chỉ đạo của chính phủ Pháp tặng Huân chương Bắc đẩu bội tinh anh tam hạng. Đến khi già nua yếu ớt về hưu trí bên trên Thu Xà (Quảng Ngãi), ông bị dịch cuồng loạn nhưng mà bị tiêu diệt (Phạm Văn Sơn, sách vẫn dẫn, tr. 168–182).
  16. ^ Theo Phạm Văn Sơn thì thực dân Pháp vẫn cho tới xử quyết 23 người vô cung cấp lãnh đạo của lực lượng Hương Sơn (sách vẫn dẫn, tr. 167).
  17. ^ Số người qua chuyện Xiêm La, về sau phát triển thành hạ tầng của nước Việt Nam Quang phục hội và trào lưu cách mệnh nước Việt Nam trong thời hạn thời điểm đầu thế kỷ đôi mươi (theo Lịch sử 11, tr. 257).
  18. ^ Lịch sử 11 (nâng cao, tr. 257) và Đại cương lịch sử hào hùng Việt Nam (tập 2, tr. 85).