khởi nghĩa hương khê

By Admin 26/08/2023 0

Phan Đình Phùng, thủ lĩnh Khởi nghĩa Hương Khê.

Khởi nghĩa Hương Khê (1885 - 1896) là đỉnh điểm của trào lưu Cần vương vãi, và thất bại của việc làm này đã và đang ghi lại sự kết thúc đẩy sứ mệnh điều khiển 10 năm chống thực dân Pháp của đẳng cấp sĩ phu phong loài kiến nước Việt Nam.

Bạn đang xem: khởi nghĩa hương khê

Lãnh đạo chủ yếu của khởi tức thị Đình nguyên vẹn TS Phan Đình Phùng (1847 - 1895), và một tập sự ý hợp tâm đầu của ông là tướng tá Cao Thắng (1864 - 1893)[1].

Giới thiệu sơ lược[sửa | sửa mã nguồn]

Tập hiệp lực lượng[sửa | sửa mã nguồn]

Sau khi vua Hàm Nghi ban chiếu Cần Vương (tháng 7 năm 1885), ở TP Hà Tĩnh và Nghệ An đang được nở rộ nhiều trào lưu đấu giành vũ trang. Cuộc khởi nghĩa thứ nhất là của Lê Ninh ở Trung Lễ (Đức Trung, Đức Thọ), tiếp sau đó theo lần lượt là:

  • Khởi nghĩa của Cao Thắng, Cao Nữu ở Hàm Lại, Sơn Lễ (Hương Sơn, Hà Tĩnh).
  • Khởi nghĩa của Nguyễn Trạch và Nguyễn Chanh ở Can Lộc (Hà Tĩnh).
  • Khởi nghĩa của Ngô Quảng[2] và Hà Văn Mỹ ở Nghi Xuân (Hà Tĩnh).
  • Khởi nghĩa của Nguyễn Hữu Thuận ở Thạch Hà (Hà Tĩnh).
  • Khởi nghĩa của Nguyễn Xuân Ôn và Lê Doãn Nhạ ở Nghệ An, v.v...

Trên hạ tầng những cuộc khởi nghĩa tê liệt, sau khoản thời gian được vua Hàm Nghi và đại tướng tá Tôn Thất Thuyết giao phó trách nhiệm tổ chức triển khai trào lưu kháng Pháp ở TP Hà Tĩnh (tháng 10 năm 1885), Phan Đình Phùng đang được tổ chức tụ tập, cách tân và phát triển trở nên một trào lưu với quy tế bào to lớn, bên dưới sự chỉ huy thống nhất là ông.

Địa bàn hoạt động[sửa | sửa mã nguồn]

Địa bàn hoạt động và sinh hoạt của nghĩa binh bao hàm tứ tỉnh: Thanh Hóa, Nghệ An, TP Hà Tĩnh, Quảng Bình; với địa phận đó là Hương Khê (Hà Tĩnh), tồn bên trên xuyên suốt 10 năm liên tiếp.

Ở tứ tỉnh này, Phan Đình Phùng đang được phân chia địa phận trở nên 15 quân loại, đôi khi nhờ vào vị trí rừng núi trọng yếu, ông mang đến thiết kế lực lượng và hạ tầng kungfu chủ yếu nằm ở vị trí nhì thị xã Hương Sơn và Hương Khê (Hà Tĩnh). Theo sử liệu[3] thì Phan Đình Phùng đang được mang đến thiết kế tứ địa thế căn cứ rộng lớn, tê liệt là:

  • Căn cứ Cồn Chùa ở xã Sơn Lâm (Hương Sơn, Hà Tĩnh), án ngữ lối quý phái Nghệ An. Đây là điểm dự trữ thực phẩm và rèn đúc vũ trang.
  • Căn cứ Thượng Bồng-Hạ Bồng ở tây-nam Đức Thọ (Hà Tĩnh) nhờ vào vị trí của sông Ngàn Sâu và Ngàn Trươi. Bên cạnh đó, Phan Đình Phùng còn mang đến lập điểm trên đây khối hệ thống hào lũy, vọng gác trại, kho lương lậu, bến bãi luyện,...Đây là 1 trong những địa thế căn cứ rộng lớn nhập buổi đầu kháng chiến của nghĩa binh Hương Khê.
  • Căn cứ Trùng Khê-Trí Khê nằm ở vị trí nhì xã Hương Ninh - Hương Thọ nằm trong thị xã Hương Khê. Đây là địa thế căn cứ dự bị, với lối quý phái Lào, chống khi bị quân Pháp vây hãm.
  • Căn cứ Vụ Quang ở phía tây Hương Khê. Nơi trên đây với địa hình hiểm trở, tựa sống lưng nhập mặt hàng Trường Sơn. Từ trên đây, nghĩa binh rất có thể theo đòi lối núi nhập Quảng Bình, Quảng Trị, đi ra Nghệ An, Thanh Hóa hoặc theo đòi lối sông trở lại những vùng đồng vì thế hoặc khi quan trọng rất có thể lánh quý phái Lào.

Tổ chức[sửa | sửa mã nguồn]

Theo canh ty Phan Đình Phùng, với những trí thức như TS Phan Trọng Mưu, CN Phan Quảng Cư, ấm cúng Ninh (Lê Ninh),...và thật nhiều lãnh đạo xuất thân thuộc kể từ quần chúng. # làm việc nghèo đói đau đớn như Cao Thắng, Nguyễn Chanh, Nguyễn Trạch, Lê Văn Tạc, Phan Đình Can, Phan Đình Phong, Nguyễn Mục, Phan dựa Niên,...

Về tổ chức triển khai lực lượng, nghĩa binh được phân thành 15 quân thứ: TP Hà Tĩnh với 10, Nghệ An với 2, Quảng Bình với 2, và Thanh Hóa có một. Các quân loại được thiết kế bên trên những hạ tầng đơn vị chức năng hành chủ yếu, thông thường là thị xã, với là xã, và lấy thương hiệu điểm tê liệt nhằm gọi. Liệt kê đi ra như sau:

  1. Khê loại ở thị xã Hương Khê (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Nguyễn Thoại.
  2. Can loại ở thị xã Can Lộc (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Nguyễn Chanh và Nguyễn Trạch.
  3. Lai loại ở tổng Lai Thạch nằm trong Can Lộc (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Phan Đình Nghinh.
  4. Hương loại ở thị xã Hương Sơn (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Nguyễn Huy Giao.
  5. Nghi loại ở thị xã Nghi Xuân (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Ngô Quảng và Hà Văn Mỹ.
  6. Cẩm loại ở thị xã Cẩm Xuyên (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Hoàng dựa Xuyên.
  7. Thạch loại ở thị xã Thạch Hà (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Võ Phát.
  8. Diệm loại ở buôn bản Tình Diệm nằm trong thị xã Hương Sơn (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Cao Đạt.
  9. Lễ Thứ ở buôn bản Trung Lễ, nằm trong thị xã Đức Thọ (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Nguyễn Cấp.
  10. Kỳ loại ở thị xã Kỳ Anh (Hà Tĩnh), lãnh đạo là Võ Phát.
  11. Anh loại ở thị xã Anh Sơn (Nghệ An), lãnh đạo là Nguyễn Mậu.
  12. Diễn loại ở thị xã Diễn Châu (Nghệ An), lãnh đạo là Lê Trọng Vinh.
  13. Thanh loại ở Thanh Hóa, lãnh đạo là Cầm dựa Thước.
  14. Bình loại ở Quảng Bình, lãnh đạo là Nguyễn Thụ.
  15. Lệ loại ở thị xã Lệ Thủy (Quảng Bình), lãnh đạo là Nguyễn Tắc.

Mỗi quân loại với kể từ 100 cho tới 500 quân, hàng đầu là người dân có năng lượng và đáng tin tưởng. Nghĩa quân với phục trang và một loại kiểu như nhau.

Vũ khí của nghĩa binh, ngoài các loại thường thì, bọn họ còn tồn tại khoảng tầm 500 trăm khẩu pháo tự động chế (kiểu súng Pháp năm 1874) và thật nhiều súng hỏa mai[4].

Phần thực phẩm và của nả hầu hết là nhờ quần chúng. # góp sức.

Cách chiến đấu[sửa | sửa mã nguồn]

Nghĩa quân Hương Khê nhờ vào vị trí núi rừng hiểm trở với khối hệ thống công sự nhằng nhịt nhằm tổ chức cuộc chiến tranh du kích. Nghĩa quân luôn luôn phân nghiền hoạt động và sinh hoạt, tiến công quân Pháp vì thế nhiều mẫu mã, như: công vọng gác, ngăn lối tiếp tế, sử dụng cạm bẫy, và dụ đối phương ra phía bên ngoài vọng gác nhằm khử bọn họ...[5]

Diễn biến[sửa | sửa mã nguồn]

Khởi nghĩa Hương Khê rất có thể chia thành nhì quy trình chính:

Ban Đầu (1885 - 1888)[sửa | sửa mã nguồn]

Đây là quy trình sẵn sàng, thiết kế lực lượng và hạ tầng kungfu. Sau một vài ba trận luyện kích và chống càn ko hiệu suất cao, Phan Đình Phùng mang đến quân rút về buôn bản Phùng Công (Hương Sơn), rồi lại rút lên rừng núi tiến công du kích.

Đầu năm 1887, thấy tiềm năng nghĩa binh Hương Khê quá suy giảm, Phan Đình Phùng giao phó quyền lãnh đạo mang đến Cao Thắng nhằm đi ra Bắc cho tới những tỉnh Sơn Tây, Thành Phố Hải Dương, Tỉnh Bắc Ninh,...dò thám sự tương hỗ và kết hấp thụ quân group.

Ở lại TP Hà Tĩnh, Cao Thắng với mọi lãnh đạo khác ví như Cao Nữu, Cao Đạt, Nguyễn Niên,...đem quân cho tới buôn bản Lê Động (Hương Sơn) nhằm tổ chức triển khai lại lực lượng, luyện quân, thiết kế khối hệ thống vọng gác lũy[6], rèn đúc vũ trang,...

Xem thêm: hồ sơ xin việc cần những gì

Về sau (1889 - 1896)[sửa | sửa mã nguồn]

Cuối mon 9 năm 1889, Phan Đình Phùng kể từ Bắc Kỳ về bên TP Hà Tĩnh. Nhờ Cao Thắng và những lãnh đạo không giống, tuy nhiên lực lượng thời điểm này đang được có tầm khoảng ngàn chiến sĩ và 500 khẩu pháo tốt[7]. Nhận thấy nhập công tác làm việc sẵn sàng, từng mặt mũi đều đã tương đối, Phan Đình Phùng bèn mang đến không ngừng mở rộng địa phận hoạt động và sinh hoạt đi ra từng tứ tỉnh là Thanh Hóa, Nghệ An, TP Hà Tĩnh và Quảng Bình; thực hiện ngăn cản tuyến phố đi đi lại lại Bắc-Nam và việc làm kiêm tính nước Việt của quân Pháp.

Đối phó lại, thực dân Pháp mang đến sắp xếp nhiều vọng gác lẻ ở những điểm nhằm phong lan từng điểm và kìm giữ hoạt động và sinh hoạt của nghĩa binh. Riêng ở Hương Khê, đối phương đang được mang đến lập cho tới đôi mươi vọng gác, từng vọng gác có tầm khoảng 30 chiến sĩ đóng góp lưu giữ [8].

Trong trong thời gian kể từ 1889 cho tới 1892, nghĩa binh tứ tỉnh bên trên đang được kết hợp và hoạt động và sinh hoạt mạnh bên trên một vùng to lớn bao hàm Diễn Châu, Yên Thành, Thanh Chương, Nghi Lộc,...nhằm tiến công trả và quấy rối quân Pháp. Theo sách Việt sử tân biên[9], thì nghĩa binh đang được tổ chức triển khai được 28 trận rộng lớn nhỏ nhập quy trình này, nhằm luyện kích và chống càn quét tước, như là:

  • Trận chống càn ở Cồn Chùa và Khe Đen tự Đề Niên (Phan dựa Niên) lãnh đạo vào trong ngày 1 mon 9 năm 1889.
  • Trận tiến công vọng gác Dương Liễu vào trong ngày 15 và 16 mon 12 năm 1889.
  • Trận tiến công thị xã lỵ Hương Sơn nhập thời điểm cuối tháng 12 năm 1889.
  • Trận chống càn ở La Sơn và Thường Sơn tự Đề Thăng và Phan Trọng Mưu lãnh đạo nhập mon 3 năm 1890.
  • Trận phục kích tiến công ngăn quân Pháp bên trên buôn bản Hốt (Phú Lộc, Can Lộc) tự Đốc Chanh (Nguyễn Chanh) và Đốc Trạch (Nguyễn Trạch) lãnh đạo nhập tháng tư năm 1890.
  • Trận Trường Lưu (Can Lộc) nhập tối 26 rạng 27 mon 5 năm 1890. Đến tối 31 mon này, vọng gác Trường Lưu còn bị nghĩa binh tiến công lần tiếp nữa, rồi tiếp sau là tiến công vọng gác Hương Sơn, v.v...

Sau nhiều trận thua thiệt nhức, Tính từ lúc đầu năm mới 1892 trở lên đường, thực dân Pháp mang đến há nhiều cuộc càn quét tước, nhập số ấy đáng chú ý là trận càn rộng lớn nhập quần thể Hói Trùng và Ngàn Sâu, là địa thế căn cứ của Cao Thắng, nhập vào đầu tháng 8 năm 1892.

Để ứng phó với quân Pháp, Phan Đình Phùng sắp xếp một lực lượng chống trả bên trên điểm, một group không giống lên đường hoạt động và sinh hoạt ở đàng sau sống lưng đối phương, buộc bọn họ nên rút về vì thế e bị tiến công hậu tập. Trong khoảng tầm thời hạn này, đang được xẩy ra nhiều trận giao đấu, đáng chú ý là trận:

  • Ngày 7 mon 3 năm 1892, nghĩa binh Hương Khê tiến thủ tiến công vọng gác Trung Lễ. Sau tê liệt, dựa hộ Thuận (Nguyễn Hữu Thuận) còn tiến thủ tiến công thị xã Thạch Hà, bắt được viên tri thị xã. Còn Cao Thắng thì mang đến quân fake thực hiện chiến sĩ khố xanh rờn bắt sinh sống được Tuần phủ Đinh Nho Quang.
  • Đêm 23 mon 8 năm 1892, nghĩa binh Hương Khê tự dựa hộ Thuận (Nguyễn Hữu Thuận) lãnh đạo đang được táo tợn luyện kích nhập tỉnh lỵ TP Hà Tĩnh, đập phá được mái ấm lao và hóa giải rộng lớn 70 nghĩa binh bị tù đày.

Thấy nghĩa binh Hương Khê càng ngày càng vững mạnh, quân Pháp một phía tăng nhanh càn quét tước, thu hẹp phạm vi hoạt động và sinh hoạt của quân, mặt mũi không giống dò thám cơ hội rời đứt liên hệ trong số những quân loại, và thân thuộc nghĩa binh với quần chúng. #.

Để đập phá thế bị vây hãm và không ngừng mở rộng địa phận hoạt động và sinh hoạt, được Phan Đình Phùng đồng ý, mon 11 năm 1893[10], Cao Thắng trả khoảng tầm một ngàn quân kể từ Ngàn Trươi há trận tiến công rộng lớn nhập tỉnh lỵ Nghệ An. Trên lối tiến quân, nhiều vọng gác trại đối phương bị đập phá quăng quật. Nhưng trận tiến công vọng gác Nu ở Thanh Chương (một thị xã miền núi nằm ở vị trí phía tây-nam nằm trong tỉnh Nghệ An), Cao Thắng bị thương nặng nề rồi quyết tử khi 29 tuổi tác, khiến cho tổn thất rộng lớn mang đến nghĩa binh Hương Khê.

Lợi dụng thời cơ nghĩa binh bị rơi rụng người hàng đầu tài xuất sắc, quân Pháp gia tăng binh sỹ rồi siết chặt vòng vây. Nghĩa quân Hương Khê nỗ lực tiến công trả những cuộc vây quét tước, tuy nhiên quyền lực của lực lượng càng ngày càng sút giảm.

Khoảng thời điểm cuối năm này (1893), Phan Đình Phùng cho tất cả những người cho tới vây mái ấm Trương Quang Ngọc ở buôn bản Thanh Lang, nằm trong thị xã Tuyên Hóa, chém lấy đầu ông này nhằm báo oán mang đến việc ông bắt vua Hàm Nghi giao phó mang đến quân Pháp [11]

Ngày 31 mon 3 năm 1894, dựa hộ Thuân lại đem quân luyện kích nhập tỉnh lỵ TP Hà Tĩnh lần tiếp nữa, tuy nhiên tiếp sau đó nên thoái lui về cố thủ bên trên núi Quạt và núi Vụ Quang nằm trong Hương Khê (nay nằm trong thị xã Vụ Quang).

Khoảng mon 10 (âm lịch) năm Giáp Ngọ (1894), một đại thần thân thuộc Pháp là Hoàng Cao Khải hợp tác nhập việc khuyến dụ Phan Đình Phùng và nghĩa binh của ông.

Năm 1895, thực dân Pháp điều võ quan tiền thân thuộc Pháp là Nguyễn Thân cho tới phối phù hợp với công sứ Nghệ An là Duvillier đem tía ngàn quân lên đường đàn áp cuộc khởi nghĩa Hương Khê. Quân nòng cốt của Phan Đình Phùng bị đối phương che lối tiếp vận, nên vũ trang, thực phẩm, quân số thảy đều thiếu thốn thốn, khó khăn bù đấp. Mỗi lượt đối phương tiến công, nghĩa binh chỉ rất có thể chạy xung quanh kể từ núi Quạt rồi về bên núi Vụ Quang, và ko thể ở đâu lâu quá tía ngày[12].

Ngày 17 mon 10 năm 1894, Phan Đình Phùng đang được luyện hiệp lực lượng, tiến công thắng một trận rộng lớn, đối phương mất không ít vũ trang và bị làm thịt bị tiêu diệt thật nhiều. Khởi đầu, ông mang đến quân lên tận mối cung cấp sông chặt cây đóng góp đập ngăn nước lại, đôi khi sẵn sàng sẵn nhiều khúc mộc rộng lớn. Khi quân Pháp và quân triều cho tới thân thuộc dòng sản phẩm sông, thì ông mang đến đập phá đập bên trên mối cung cấp, và tuôn cây xuống. Đối phương phần bị nước cuốn, phần bị cây nhảy vào người, lại bị nghĩa binh ở nhì mặt mũi bờ xông đi ra tiến công nên bị thương vong thật nhiều. Theo mái ấm sử học tập Phạm Văn Sơn thì sau trận này, phía Pháp ngoài số quân trang và đạn dược bị rơi rụng non, còn tồn tại tía sĩ quan tiền và bên trên trăm chiến sĩ bị chi tiêu khử [13].

Đây là trận thắng sau cùng, vì thế ngay gần tía ngàn quân tự Nguyễn Thân đứng đầu càng ngày càng xiết chặt vòng vây.

Trong một trận giao đấu khốc liệt, Phan Đình Phùng bị thương nặng nề, rồi quyết tử vào trong ngày 28 mon 12 năm 1895[14]. Mười nhì ngày sau khoản thời gian thủ lĩnh Phan Đình Phùng rơi rụng, Nguyễn Thân mới mẻ cho tới được địa thế căn cứ Vụ Quang. Sau tê liệt, Nguyễn Thân mang đến quật mồ Phan Đình Phùng ở chân núi Quạt, sập dầu thắp mang đến xương thịt ông cháy trở nên tro, rồi trộn nhập dung dịch súng phun xuống sông La[15].

Sang đầu năm mới 1896, một trong những lãnh đạo theo lần lượt rơi rụng vì thế ở lâu điểm rừng thâm thúy nước độc, một trong những bị tử trận hoặc bị tóm gọn rồi bị làm thịt [16], một trong những không giống thì rút qua chuyện Xiêm La[17] hoặc đi ra mặt hàng...Khởi nghĩa Hương Khê cho tới trên đây kết thúc đẩy.

Nhận xét[sửa | sửa mã nguồn]

Khởi nghĩa Hương Khê là đỉnh tối đa của trào lưu Cần vương vãi thời điểm cuối thế kỷ 19, kéo dãn dài xuyên suốt 10 năm, với quy tế bào to lớn, với tổ chức triển khai kha khá ngặt nghèo, lập được không ít chiến công và khiến cho mang đến quân Pháp tổn thất áp lực. Cuộc khởi nghĩa đang được kêu gọi mà đến mức cao chừng sự cỗ vũ và tiềm năng đồ sộ rộng lớn của quần chúng. # (người Kinh và người Thượng, của tất cả đồng vì thế và miền núi). Về quân sự chiến lược, nghĩa binh đang được dữ thế chủ động dùng những cách thức tác chiến hoạt bát, tạo nên, tạo ra một loạt được súng ngôi trường kiểu Pháp nhằm cường điệu hóa chuẩn bị.

Về lực lượng, quân số của 15 quân loại nằm trong lại thậm chí là còn sầm uất rộng lớn quân triều đình khi đối đầu với Pháp, tuy nhiên sau cùng vẫn thất bại. Khởi nghĩa Hương Khê thất bại tự nhiều nguyên vẹn nhân, hầu hết là vì nghĩa binh chưa chắc chắn links, luyện hiệp lực lượng, cách tân và phát triển trở nên trào lưu cả nước. Vì bị xa lánh nhập vùng rừng núi 4 tỉnh trung bộ, phục vụ hầu cần hết sạch khiến cho nghĩa binh hao sút và rơi rụng tổ chức triển khai. Đó cũng đó là những giới hạn của thời đại, của thành phần điều khiển trào lưu Cần vương vãi thưa chung[18].Ngày 27-12-1895, cuộc khởi nghĩa được giữ lại thêm 1 thời hạn rồi tan tung.

Xem thêm: cl2

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

  • Cần Vương
  • Phan Đình Phùng
  • Cao Thắng

Sách tham ô khảo[sửa | sửa mã nguồn]

  • Trần Trọng Kim, Việt Nam sử lược. Nhà xuất bạn dạng Tân Việt, TP. Sài Gòn, 1968.
  • Phạm Văn Sơn, Việt sử tân biên (quyển 5, luyện Trung). Tác fake tự động xuất bạn dạng, TP. Sài Gòn. 1963.
  • Đinh Xuân Lâm-Nguyễn Văn Khánh-Nguyễn Đình Lễ, Đại cương lịch sử vẻ vang Việt Nam (tập 2). Nhà xuất bạn dạng Giáo dục đào tạo, 2006.
  • Hoàng Văn Lân-Ngô Thị Chính, Lịch sử Việt Nam [1858-cuối XIX], quyển 3, luyện 1, phần 1. Nhà xuất bạn dạng Giáo dục đào tạo, 1979.
  • Nhiều người sáng tác (Phan Ngọc Liên công ty biên). Lịch sử 11 (nâng cao). Nhà xuất bạn dạng Giáo dục đào tạo, 2007.
  • Trịnh Vân Thanh, Thành ngữ kỳ tích danh nhân kể từ điển (quyển 2), TP. Sài Gòn, 1966,.
  • Nhóm Nhân văn Trẻ, Hỏi đáp lịch sử vẻ vang Việt Nam (tập 4). Nhà xuất bạn dạng Trẻ, 2007.

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

  1. ^ Theo Hỏi đáp lịch sử vẻ vang Việt Nam (tập 4), tr. 296.
  2. ^ Ngô Quảng (1858 - 1928), hiệu: Thần Sơn, người buôn bản Tam Đa, xã Nghi Hưng, thị xã Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An. Ông nhập cuộc trào lưu Cần vương vãi, là cỗ tướng tá của thủ lĩnh Phan Đình Phùng, được cử thực hiện lãnh đạo quân loại Nghi Xuân (Hà Tĩnh) cùng theo với Hà Văn Mỹ. Sau khi khởi nghĩa Hương Khê bị quân Pháp tiến công dẹp, Ngô Quảng nhập cuộc Duy Tân hội và quý phái Trung Quốc. Năm 1908, ông về nước, thiết kế địa thế căn cứ Bồ Lư ở Thanh Chương. Bị đàn áp, ông nằm trong mái ấm gia đình trốn quý phái Thái Lan, khiến cho hạ tầng trả thanh niên nước Việt Nam quý phái Trung Quốc hoạt động và sinh hoạt. Ông rơi rụng bên trên Thái Lan năm 1928. Nguồn: [1].
  3. ^ Đại cương lịch sử vẻ vang Việt Nam (tập 2), tr. 81.
  4. ^ Theo Phạm Văn Sơn thì chỉ nhập buổi đầu của cuộc khởi nghĩa, Cao Thắng đang được rèn đúc được khoảng tầm 200 súng hỏa mai (Việt sử tân biên, sách đang được dẫn, tr. 147).
  5. ^ Theo Đại cương lịch sử vẻ vang Việt Nam (tập 2), tr. 83.
  6. ^ Cao Thắng đang được mang đến thiết kế một khối hệ thống vọng gác lũy tựa sống lưng nhập mặt hàng Thiên Nhẫn và Giăng Màn, vây kín tía phía Bắc, Tây, Nam, sẵn sàng ứng cứu giúp lẫn nhau một cơ hội nhanh gọn. Bên cạnh đó, ở trên đây còn tồn tại lỗi thoát quý phái Lào, với lối quý phái Nghệ An, nhập Quảng Bình, xuống những vùng nằm trong TP Hà Tĩnh. Quân Pháp tiến thủ nhập trên đây có duy nhất một tuyến phố độc đạo là Quốc lộ 8. Chính vì vậy tuy nhiên những địa thế căn cứ này đang được tại vị cho tới ngày sau cùng của cuộc khởi nghĩa (1896). Xem cụ thể ở đây: [2] Lưu trữ 2010-11-20 bên trên Wayback Machine.
  7. ^ Súng này tự Cao Thắng sản xuất theo phong cách súng năm 1874 của Pháp (Việt sử tân biên, sách đang được dẫn, tr. 147). Tuy nhiên "vì nòng súng ko xẻ rãnh, do đó đạn ko ra đi được" (lời của đại úy Charles Gosselin. Việt Nam sử lược trích dẫn lại, tr. 566).
  8. ^ Theo Việt sử tân biên, sách đang được dẫn, tr. 150.
  9. ^ Việt sử tân biên, sách đang được dẫn, đề mục Cuộc khởi nghĩa Hương Khê.
  10. ^ Chép theo đòi Lịch sử 11 (nâng cao, tr. 256).
  11. ^ Việt Nam sử lược, tr. 568.
  12. ^ Việt sử tân biên, sách đang được dẫn, tr. 166.
  13. ^ Kể theo đòi Việt sử tân biên, sách đang được dẫn, tr. 164-165.
  14. ^ Sách Lịch sử Nghệ Tĩnh mang đến biết: Trước trên đây, thực dân Pháp tung tin yêu Phan Đình Phùng rơi rụng vì thế bệnh dịch kiết lỵ, tuy nhiên địa thế căn cứ theo đòi bức công năng lượng điện của Khâm sứ Trung Kỳ gửi Toàn quyền Đông Dương, thì ông đang được quyết tử dũng mãnh (dẫn theo đòi Đại cương lịch sử vẻ vang Việt Nam, luyện 2, tr. 84.
  15. ^ Chép theo đòi Lịch sử 11 (nâng cao, tr.257). Trần Trọng Kim thì chép như sau: Có người bảo rằng việc ấy tuy rằng Nguyễn Thân trước ấn định thế, tuy nhiên sau lại mang đến đem chôn (tr. 568). tin tức thêm: Nhờ tiến công dẹp được cuộc khởi nghĩa này tuy nhiên Nguyễn Thân được thăng chức Phụ chủ yếu thay cho mang đến Nguyễn Trọng Hợp về hưu và được chính phủ nước nhà Pháp tặng Huân chương Bắc đẩu bội tinh nghịch tam hạng. Đến khi già nua yếu ớt về hưu trí bên trên Thu Xà (Quảng Ngãi), ông bị bệnh dịch cuồng loạn tuy nhiên bị tiêu diệt (Phạm Văn Sơn, sách đang được dẫn, tr. 168–182).
  16. ^ Theo Phạm Văn Sơn thì thực dân Pháp đang được mang đến xử quyết 23 người nhập cấp cho lãnh đạo của lực lượng Hương Sơn (sách đang được dẫn, tr. 167).
  17. ^ Số người qua chuyện Xiêm La, trong tương lai trở nên hạ tầng của nước Việt Nam Quang phục hội và trào lưu cách mệnh nước Việt Nam trong thời gian vào đầu thế kỷ đôi mươi (theo Lịch sử 11, tr. 257).
  18. ^ Lịch sử 11 (nâng cao, tr. 257) và Đại cương lịch sử vẻ vang Việt Nam (tập 2, tr. 85).